Tulihal Airport Ah Luankhi Gialbang Kia E..!!
( Thudik Pansan A Kigelh )
Written By: K Lianthansang

August kha bul khawng a zaw; Talpak-te' Sapam Robinhood bangbang, Manipur Singtangmite(Tribals) lak ah om di'a gingta hiveng. Bill 3 a gengen telawi uh leng, ' Ngalsaute ' a ding kia a ka na piakbawl leh, huchidan hideklou ana himai mah.! Lawmte khat in, " Mi khat Sepaih va kilak inchin, ' Birth Certificate' ana nget u'leh, ' hiai a ka omtheih leh, ka piang chih a chiang lawtel ' chi'n a dawng " chi'a, hongen khawng ka lungsim ah hong lut mawkmawk hi. Kum 1910 khawng in, Manipur ah Gospel Tangthupha hong lut a, tua Manipur a teeng singtangmite' lak leng hong zeelsuak hi. Huchi ahihman in, 1951 kum khawng a tuh, Manipur aa eilawi ki-inteek law mahmah ta di chihna ahimai hi. Atung a 'chiamnuih' kigen bangin, " Gospel Centenary lawmthei hial ta ung ua, gamdangmi hidan a n'on koih sawm teiteina di thu uh a omkei.." chih di'n hoih ka sa mawkmawk ( kua kianga, kei pentak in va gen di le ka diam a)..!!
Atom lamlam in gen ni. Lamka ah kiphinna tuamtuam ommahleh, ka pianna gam ka ngaihna a bei kei. Huaiziak in, Lamka lam a pai a, ka sungkuante toh anuam-ahaksa thuakkhawm ka lunggulh hi. Ka omna Chennai khopi apan, Indigo ( lenna) in ka pai a, hun bangtan hiam ka leen nung un Calcutta ( Kolkata) ka tung uhi. Huai mun apan, Imphal a om ' Tulihal Airport ' boh di chih himahleh, khawsiat ziakin ka 'flight' uh dakkal bangzah hiam 'delayed' sese hi. Manipur tunna di'n zaw ; leilam hi'n huihkhua hitaleh, hon sunawngkai di abei ngeikei.
Kolkata apan Imphal zuan dia ka tuanna, lenna sungah eimi siang sitset khat toh ka tukhawm kha uhi. Amah ahihleh, nungak kum 18 mi ding vel ahi. Jean khekol 'tight' lawzen hilou a teeng a, T-shirt vom khat a silh hi. Apuan-ak aang ah, liansim in ' Make You Smile ' chih kigelh a, ama' meel toh leng kituak ka sa. Asam avom ngiingei zozen a, anuih chiang in a haa ngou sitset te'n hon te-setset abang hial. Gensau zek lai lehang, asam in a nungzang kimkhat tan phasuk mahmah di'n ka gingta a; a humsam bel veilampang ah khenphei hiuhiau hi ( alai a khenlou in, ahumsam atamzaw in veilam man-oh phei singseng chihna ahi).
Kihoupih zawsam ka omkei uh. Ka daak veel chiang in eimi, kou gel kia hidan in ka thei. Atawp in, ka kipasal sak a, amin khawng dong in, 'step-by-step' in ka kalsang deuhdeuh hi. Hon genna apan in, Kolkata a mi' inn a kiloh a om, tua innlam ( Lamka lam) paidek ahihdan leh; kal 1 zoh chianga Imphal a mi' inn mah a omnawn di ahihdan ka theikhia hi. Naupang chik, melhoih lam a lah phaklah nei tuanlou, figure kihawmlai a leng lapman leh thilneih tengteng ki-fit chitchet hi'n ka mu a; ka lungsim teng hon zou chu ahi peuhmah mai.
Tomchik sung kihou ka kisal lai un, ka lenna uh hong niam leen hiai-hiai a, Airport ka boh ta uhi. Huai hun in nitaklam a hita. Bandh ziakin Lamka lam ah gari pai a om ka gingta kei a, himahleh ka ngaihtuahna(gari pai omlouh di) bel ' duangkuai lianu' ka hilh naikei. Eh! 'duangkuai lianu' ka chih pen, amin Veven ahi ( ke'n bel Venboih chi'n ka noutawi zel). Airport sung ah, eimi bangzah hiam leng ana om ua, lamdang ka sa. Thil omdan ka theih thakthak leh, Inner Line Permit ( ILP ) deih ziaka kiphinna nei te'n, Airport sunga omte' kiang a - Outer Line Permit ( OLP ) nangawn leng penuamlou uh ahihdan ka theikhe sawnsawn hi.
Ni lah niam deuhdeuh mai, ka maban di uh zaw ka ngaingam kei. Beidong kisa in, munkhat ah ka tukhawm tittet ua, ' interwiew ' chihdan pian ka neihpih nilouh hi. Veven in hon dawnna apan in, inkuan nuamsa apan ahikei uh chih achiang huntawk mahmah. Huaikia hilou in, a nu-le-pa' kianga leng omkha ngei manglou leh, lawm-le-vual natawm pawlman ngeilou ahihdan ka theikhe sawnsawn a, khovel a mihuham leh Jews-te Million 6val thatpa, 'Adolf Hitler' natawm in leng hehpih di'n ka gingta. Huchituk a mi hehpihhuai ahihman in, midangte'n leng a hinkhua atheih tei uh deihna ziakin, atanchin saulou, ama' hon gen bangbang in k'on gelh ding.
Ka veilampang a tu ahi a, ka meel bel hon enngam phakei. Naupang chik himahleh, a fel mahmah a, apau leng chiang setset zozen hi. Veven in, ka zak chiang sitset di'n, " Unau 7 ka pha ua, kei alianlam a sim a 3na ka hi. Ka piankum ahihleh, ' unau melhaih kum – 1997 ' a chi ua, kuakua ana kimelhaih uh adiam ah, ka theikei. Theih leng ka thei utkei; Singtangmi vek ihihdan uh kia ka theinuam lel. Insung haksat ziakin, kum 12 lel ka hih in, ka nu-le-pa'n mundang ( Vaiphei gamlam) ah loubawl di'n hon zinsan uhi. Huai kum mah in, ka tunga tegel leh ka nuai a numei pen Lamka ah School kai in a om ua; inn ah ahihleh ka naute 3 leh ka pi-le-pu toh ka om uhi. Sim leh Mal, Suah leh Tum a kikhenthang zeelzuul chu ka hi peuhmah mai uh. Eh! Huai hun aa, ka nau neupen uh kum 3 lel a upa hipan eitel voi..!
Ka nute zinkhat nung kal 1 leng painailou in, ka pi'n hon hangsan pah ziahziah a, piteek ahihna ah ka theisiam suk zel mai. Lungkham-mangbatna ka zatpat hun, huai hun apan hidi'n ka gingta. Ka nu a deihlouh ziak ua, kou a tete tanpha in simmoh k'on tuah hial chiang un zaw, mittui toh hun zatlouh ngal hihtheih ka nei tuankei uh. Naupang chik ka hihman in, ka nu leh pa ka ngai mahmah mai a, ka naute'n ngai zawsem uhi.
Nitaak khat, ka nau uh aneupen in, ' nunu kiang ah hoh di...' chi'n hong kapkap mawk hi. Miteng lah lumta ahihman un, abuaihuai ngei mai. Ka nau dang tegel bel a ihmupah biimbeem ua, aneupen luppih zoh ding a hikei. Ka naute khat, ka pi leh pu' kianga giaksek himahleh, huai nitaak kou lupna ah ana lum hi. Naupang neuchik ngen kikol ka hihna uah, ka kah hun atam mahmah.

Zoudawn ah bel, nitak dak 9:00 khawng in miteng daivekta uhi. Kou uanau' a di'n zaw daihna di'n ,mun a neikei. Ka nau in lah, ka nu' painalam thei ahihman in, huailam ngen kawk in kapkap maimah hi. Konglam ah kou unau kia pawtkhiat di ka utlouh man a, ka pi ka zot leh, ' nang va pawtpih ve, na sanggamnu hilou maw?' hon chihkhum a, nuam ka sa hetkei. Huailai a kinaupanglua ahihchia, nitak a pawtkhiat di bang kingam mahmahlou ahihchia, ka pi ka zotkhak mah ahi. Ka nau lah kapkap ahihchiang in, aloh ngaihna ka theikei a, lauh leh lauhlouh gennawnlou in ka pawtkhiatpih hi.
Lamka lam man-oh in ka paipih a, kholai ah kap kawmkawm in ka paipih nilouh ta hi. Kik ka sawm chiang in, ka nau a utkei. Puan-ak lum silhkhalou ka hihman in, vot ka sa sim a, himahleh huaite ka thuak teitei hi. Dak 12:00 tan in leng, inn aa pai a utkei a, munkhat ah ka tutpih thei khongkhong hi. Ka tutkawm un, kha vaak ka en a, ka nu' meel khawng ka mitkha ah ka mu dundun zozen a, ' nu..nang om hilechin zaw, hichibang thuaklou di hi ung ua. No'n ngaihtuah saam hia nunu ei..' ka chi vungvung mai hi.
Huai nitaak zaw, kideek haksa ka sa a, kaplou thei ka hikei. Ka nu'n, genthei taka ka om uh hon thei hileh zaw, hon hehpih law saam di hi a chih khawng ka ngaihtuah hi. Bangtan hiam ka tut nung un, ka nau a ihmut hong suakthei khongkhong a, inlam ah ka paipih pah hi. Insung lut dia kisa, kongkhak ka hong (open) patpat leh, ka pi ana ihmukhin phawngkha ka hingei ding ua, ' kong ah giak vet ve ua, mi' ihmut nung a kongkhak suk gingging, na ninhuai uh..' honna chihkhum zomah hi. Kei leng pau sese lou in ka room uah ka lutsan a, ka nau tegel ihmu biimbeem ka muh chiang in, ka mittui khawng hong luangkhe zungzung mawk hi.

Ka lupna uh ahihleh, mi thum kaan kilumtheilou ahi. Ka naute 2 toh mi 4 pha ka hihman un, ka naupuak ka sial a, kei ahihleh akiang ah lupna khuam aa kingai kawm in ka ihmu hi. Hichituk a gentheihna tuak dia zaw kilam-en hetlou hi'ng a, hichibang ka tuahkhak ka pawna a, thuaksiam haksa ka sa. School ka kai hang in, laisimna di hun ka nei tawm mahmah. Ann leh meh huankawm chihkhawng in ka sim zel hi. Inn na sep toh School kai ban-ah naute etkol khawm, kei naupangchik a di'n a haksa ngei mai. Ka pi'n lah hon theisiam mahmah kei a; ka pu lah apaungam kei zel. Ka naute ka hehpih ziak a, ann ka ngolh hun leng atamthei mahmah. Gilkial pipi a School kai zaw, tuni tanpha in kuamah tuah di'n ka phal mahmah kei. Ahaksa lua..!!
Nikhat a dakkal 7 (seven) khawng class la zel ka hihman un, ann ka ngolh nikhua in ka gimthei mahmah. Ka inn u'toh School lah kigamlalua ahihchiang in, inn ka tung pahpah theikei a, ka gilkial ziak a ka tha abei toh, ka naunu'n 'bag' khawng hon puaksak zel hi. Huai hun in, Class – VII ka hipan. Inn tunkal bang ka ngaklah thei mahmah a, ka mehbeel khawng kia uh ka lungsim ah om dundun maimah hi. Inn ka tun chiang un, ankhing a om zenzen leh, ka naute toh ka nekhawm zaizai zel ua, achang in ka kihehpih ngoihngoih sek.

Ka nau neupen lah, suun chianga ka pi'n hehsa ngen in ana don zel a, agil kial leh leng ann piak didan khawng bek leng ana ngaihsak ngeikei. Achang in bel, amah leh amah ann ana kineeksak zel a, aman ana pawtsan zel hihtuak hi. Himahleh, School kai ka pai chiang un bel, inn ah ka pi ana om zel sam a, hon houpih ngeikei. Ka nau ana niin theilua ahihman in, ka hahsiang zel a, ann huan khawng toh ka thuah kawm zel hi. Nikhat, ka pi' kiang ah, ' Pi, homework ka hau lua a, ann n'ong huan mai diam?' ka chihleh, " ann huan dia hon sawl chih himhim, zumlou tel maw?" hon chihkhum a, ka ni ( atanu pasal neisa) te inlam ah hon pawtsan daih hi.
Kha bangzah hiam nungin, PCO ah ka va pai a, phone tungtawn in ka nu' kiang ah, ' Nu, ka nau neupen bek hong pikhe mai ve...' ka chihleh, ' sawtlou ana ompihlai in, inluah di k'on zong dia, huaichiang in himai heh aw bawi ' hon chi a, bangmah dang gentamlou in, ' awle nu ' chi'n ka dawng lel hi. Ka pi' hon bawldan teng, ka nu' kiang ah ka gen ngamkei. Nasem gige ahihman un, gen leng athatawl toh, khakham vei a asih di ka lauhman in, bangmah genlou in ka kihou khin uhi. Lampi a ka pai kawmkawm in, ka pi hon bawldante ka ngaihtuah a, kapkawm in inn ka tung hi.
Insung ka lut leh, ka naute chauh ana om liikliak ua, ka khase deuhdeuh. Ka pite'n ana pawtsan uh ahihdan ka theih in, 'suun bek hileh zaw maw bawite ' chih teng kia genthei in, ka dang a awk gawp man. Ka naute' kiang ah, ' lai I sim phot d'uh aw...' chi'n, study table ah ka tutkualpih a, alian zawpen' Bible simsak in, ke'n thuumna ka neihtheih dandan in ka nei a, laisim ka kipan uhi. Dakkal 2 zoh in, ka pite pawt hong pai ua, ' na laisim gige uh leng ka zaning gawp..' hon chi ek a, ka ki-entuah liakliak mai uhi. Bangmah gentamlou in lum di'n ka naute ka zawn a, ka luppih hi ( lupna khuam a kingai a ihmut chu, kei 'post' ahi gige lai). Ka pi' lungsim siatdan ahihleh, ka nute' omlouh nung a ka theihkhiat pat lel ahi. Ka nau aneupen bek in, haksatna thuakkhalou bek hileh ka ut ngei mai. Ka lungsim in, ' ka nau khawthei nailou, genthei taka don a om gige di'n ka phal kei. Nu, hong pikhe mai ve maw? ' chi'n, ka kidiik hithit hi.

Class – VIII tan ka sim a, ka kai hunsung in ka fail ngeikei. Pathian' hehpihna ziak liauliau ahih chih leng ka phawksuah semsem hi. Class – VIII ka zoh in, maban sutzop ding chih ka tup pipen ahi. Himahleh, ka nu'n, sunzom lou a sum zontheih dandan a zong dia hon sawl ziak in, ka nial teitei ngamkei. Ka nau neupen ahihleh, ka nu leh pa kiang ah a omta a, ka lung anuam mahmah. Ahihhang in, kei' zinkhiatna di thu hong om apan in, ka nau tegel kia ka lungsim ah a-omden ta uhi. Lamka lam ah ka naute ka zinsan a, gari a ka tuan sungteng in leng ka naute kia ka ngaihtuah. Kei om a bawn huchituk a bawlsiatna tuak ka naute'n, bang chi'n hinkhua hon zang phet ding uam, chih kia ka ngaihtuah nilouh a, kalung anuam theikei. Ka mittui leng tam ka seng mahmah mai a; Lamka ka tun in bel, ka kah lam kuamah ka kitheisak kei.

Lamka ka tunnung sawtlou a ka naute ka call leh, ' uu..nang omlou chin a maw, kou nuamsa theilou. Hon khamuantu ding a omkei a, ka mangbang lua uh. Hong kikthei di hilechin ka utlua uh..inn a lah kou tegel kia om gige ung ua, ka chimthei lua uh, k'on ngailua uh uu..' chi'n hon gen tiautiau ua, kahkhumlouh ngal gen di dang ka theikhe zok kei. Atawp in, ' lungkham kei un aw bawite, Pathian in bangkim hihthei ahi a, aman hon kem di ahi. Tu'n haksa leleng, tunung chiang a nuamsa di ihi uh. Lai hoihtak in hon sim un aw ' ka chihleh, ka naute leng kidek zoulou zaw ahi ngei ding ua, ' uu, I genthei uh e maw? Nunu kiang ah ana gen mai ve, haksalua eive uu...' hon chi ua, gen ka sawm tuankei. Akiang uah, ' Pathian mah beel zaw un aw, hileh aman lungmuanna honpe di ahi ' chi'n ka kihou khin thei hamham uh " chi'n hon gen a, a mittui pawtlou in a omkei hial. Kei ngei leng, ka kidek zoukei a, himahleh amuh in bel ka luankhi gialbang kiatsak ka utkei.

Kidiik kawm in, aban hon genzel a, " Lamka ah kal khat ka om man a, huainung in; ka u-le-naute' School kaina di lohtheihna omsun chi'n, mi' inn a kiloh a om di'n ka kuankheta hi. Mi' inn a om zaw, nuam liai di'n ka gingta kei himhim. Himahleh, ka tanau nai mahmahte' uh inn ahihman in, a inkuan bang ua hon bawl ua, hon theisiam di un ka gingta. Ka om hial tak in, ka gintaak abang dek kei a, ka om nung kal 2 paipan phet in, a 'true colour' uh hong dawkkhe pah sengsung hi.
Ka omna te'n ta 2 anei ua, numei leh pasal ahi. Alian huntawk ta ua, pil mahmah ding ua ka gintaak himahle uh, a huchi kei ua, lamdang ka sa. Ka omna nu'n vakkhiatna ding a hauhtheih luat ziak in, a tate toh ka omkhawm mun zaw ua, a tate' housiatna zamun lawi in ka pangkha hi. Ke'n, ka sep di teng ahuhun a semzel inga, kipaak di uh ka sak leh kipahna meel sangin hehmeel ka mumun zatham. Ka mangngilh theihlouh khat ahihleh - february kha ahi a, khovot mahmah lai leng ahi bok. A tanu uh toh giakkhawm ka hihman un, zaan chiang a puan ka tankhaklouh hun atam mahmah. Votsa in, puan ka kaih hang in ka kaai zoukei a, phawn zoh di leng ahikei bok. Votsak ziak mah in, zingkal dak 4:00 khawng in ka thou a, meiphu toh in huai ka awi khawvaak zel hi.

Ka inkiim-inkiangte uh hon theilou a omkei. Hon hehpihluat ziak un, paikhe di'n hon guuk sawl hun uh leng a bei kei a, ke'n bel paikhiat ding lung ah ka geel ngeikei himhim hi. Nikhat, ka omna nu mundang ah zin dek a, a tanu pen un leng mundang ah hon zinsan hi. Kei toh a tapa kia uh inn ah hon nusia ua, suun chiang in College hon kai san zel a, ka chimthei mahmah. Inn a aom sunsun chiangin leng ka kihou vaang mahmah uhi. Mi kamtam zelzul hilou ka hihman in, apoimohdan zil in bel ka hou veve uh. Amah leng, kei bangbang ana hitei sam hi.
Anute omlou ahihman in, free a kisa mahmah mai a, nitak teng in hon pawtsan gige hi. Nitak khat, dak 9:30 in leng inn ah hong pai naikei. Lum dia ka kisak leh hong pai a, lum dia ka zot leh a pawtna di omlai ahihdan leh, kei ana lumzaw di'n hon sawl a, apawtmang vengveng hi. Kei leng ka ihmut suaklua ahihman in ka lum a, inkongkhak kilhlou in ka ihmutsan ta hi. Zingkal ka thoh in, ka inkong uh kihongsa in ana om a, lamdang ka sa. A room ka va et chiang in lah a omkei a, ka theihkhiat thakthak leh, nitak hongpai thak a; apawtnawn tak a kongkhak natawm khakmanlou ana himaimah hi.
Khualzinte hong tunkik tak un, a tanu in hon hangsan zomah a, kangaihtuahna a paisual dek hial. Huai nung sawtlou a paikhiat ka sawm leh, a tanu un ' na utleh pai ve, bang hih dia hiai a hong om e..' hon chihkhum, tunitan in ka bilkha ah a ging den lai. Ke'n leng ka nu' kiang haksa ka sakdan ka gen a, ' hong paikhe mai ve leh, haksa na sak luat leh..' chi'n, hon dawng a, thumu ka kisa mahmah hi. Kei leng aguk a kisa in, a khanawn in Lamka lam ah ka pai hi.
Ka nute' kiang ah kha khat ka om a, mi' inn a om di mah in hon sawl nawn uhi. Sum haksatdan lah ka theihsa ahihziakin, ka nu leh pa ka panpihtheihna omsun chi'n ka 'aw' zel mai hi. Ka tanaute uh inn mah di ahi a, va nial belbul thil hithei hidan in leng ka koih kei himhim. Nau nei dek ahih zawkmah ziak un, ka awlmoh a, ka va ompah hi. Ka omna masa sang a nopzaw ding a ka gintaak himahleh, nasa zawsem abang. Ka tun tuung zaw siam mah uh e, hun hong sawt hiaihiai a, a 'giarrr' uh hong dawk seuhsouh pah hi. Ka thilhih peuh hon soisel louh a omkei di e(?). Tulai pau in gen lehang, ' complain box' ahimai. Mi kisuanglah baih leh khasebaih ka hihman in, keimah khomkhom in mittui nuulkhop di ka ngah nawn panpan a, thuaksiam haksa ka sa.
Ka va omnate' mounu pen kou' lamte ahi. Mou ahihhang in, a va lutna insung ah a thunei zou mahmah mai a, apasal toh leng kituah hun anei ngeikei. Nitaak teng a kiseel uh himahleh, nauneihna lam bel sukha lawmlawm lou ahi ngei dia, ta bang leng 3 tak neizom zeelzuul uhi. Ka omnung sawtlou in Damdoi inn ah nau a nei ua, sawt omlou in pawtsak pah uhi. Hong pawtnung in, nasa zawsem abang. Nu 2 ( amou uh leh, a lutna a apasal' nu ) kiang a om zaw, ahaksa tel mai. Khat in adeihlam hih leng, akhat pen' ngaihdan hilou zel a; buaihuai tak zaw aka. Amau gel' lungsim bek ana kibang sim leh hoih di zaw hiven.

Naunei ding a Damdawi Inn a lutlai uh hon genzual lai leng. Ka va omna ua, apikhawi-te ( anu leh pa uh) ahihleh, sepna aneih ziak un inn ah a om mankei uh. Huai ziakin, ke'n inn na sep leh naudon ka thuah hi. Insung na toh naudon thuah zaw, naupang chik a di'n a haksa ngei mai. Hun awl ka nei mankei. Ihmut sung lel khawng ahimai di e ka hun awl neih sunsun. Ka naudonte lah pasal ngen hizomah uh, ommoh lua ahihlouh hang un, ka vengkhop apha veve uhi.
Hunte hongpai zel in, naungek kha 3 leh 4 vel hong phata a, tei leng atei mahmah hi. Anu'n( naungek' nu'n) dawr khat hong ahihman in, inn ah a omtam ngeikei. Ata uh alian tegel ahihleh School kai uh ahihman in, neukhah ka free zek hi. Aneupen, don siamlou sasa in kha 8 a phaak tan ka don a, naupang di'n chu don siam ka kisa himhim. Anu'n lah, apawtkhiat dek chiang a naungek' nek di chi'a bangmah hon nutsiat ngeilou in, ' ana kingaihtuah tawm in' hon chizel hi. Ka piak di ka theihlouh hun atam mahmah a, ka inkiang ua nupi khenkhat kiang peuh ah ka va dong zel hi. Hun tamzaw ah, bawngnoi (milk) avuite ka polhsak a, huaite ka pe deuh tangpi.
Pathianni khat, Biakinn ka kainuam ziak in ka suun nasep di teng zingkal tha in bangzah hiam ka zou hi. Ann nezou, kikhawm dia ka kisak leh, ka omna ua amounu un, ' mi' inn a om hilou maw, Biakinn khawng kai ngailou. Na sep didi sem zaw lechin himai...' hon chi a, a nu'n ( apasal' nu'n) lamdang salua zaw ahingei dia, ' Biakinn kai di hial zaw kikhaam angaikei. Sawtpi kikhawm leng I hisam ua, nang kikhawmlou di in, na ana sem leteh amai vele..' a chihleh, heh in hong heh a; kei leng kisa zousa himah leng, nuamsalou in ka tawpkikthak hi. Sep di atangpi teng zaw, zingkal a zoukhin hi'ng a, a nu toh ka kihoutheih ua, ka kithutuah di hon deihlouh ziak in anu' kikhopna ka zuithei ngeikei ( phalsak a omlou mawk ka hihchia).
Nopsakna himhim ka nei kei a, ka kining tha kia asuak sek hi. Mehhuan didan natawm, thupiak atamluat ziak in ka thei bunkei sek. Damlouhna khatvei k'on tuak a, ka gen ngam zok kei hi. Suun apan khawsik himah leng, nitaak chia gen di chi'n ka thuak teitei hi. Tui ka khoih chiang in vot ka sa deuhdeuh a, kuangsil di natawm leng ka lingu tuntun. Nitak annek zoh, peih dandan a kuang ka sil zoh in, votsa in ka liing gawp petmah a, kidek zoulou in ka omdan ka gen a, puankawm ka kidenna hi. Ka lu lah nat chihtak a na ahihman in, ka omna pa'n damdawi khat hon nesak pah hi.
Ka damdawi neek hatsim ahi ngei dia, ka ihmusuak kha hi. Zingkal ka thoh in, ka lu khawng ahisim bengbung a, ka om anuam chiah naikei. Ka lung-am chihdan khawng in ka om a, ka nu ka ngaihna apuang mahmah hi. Halhlou sasa a zingkal ka thohkhiat leh, ka omna nu'n ( intek pi), ' lumlai ve Ven, na halh chi mahmah nai sam a..' hon chih leh, amounu un ana zakha a, heh in hong heh nawn taget hi. Ke'n leng nuam salou in, inn zuut di'n ka kisa a, ahaksa tel mai. Ka nu leh pa'n zaw, damlousa a na ka sep teitei di hon phal hiallou di uh zaw hi a, chi'n inzuut kawm in ka mittui a takkhe zungzung hial hi.

Genthei leh haksatak a kum khat val ka om nung, Chrismas kuan in ka paikhiatsan a, Lamka a ka nute' kiang ah ka pai hi. Huai mun a kal khat vel ka om zoh in, ka khawlam uah Chrismas zang di'n ka pai a, ka naute toh nuamtak in hun ka zangkhawm uhi. Chrismass ka zat zoh un, ka naute kia nutsiat di hi ka sathei mahmah kei. Ka pi'n a bawldan khawng ka zaktam luat ziak in, ka nute' kiang a om di'n ka tonpih khevek a, ka pi leh pu kia ka nusia uhi. Ka naute a kipak mahmah mai ua, kipahna ziak in mittui bang aluan loh hial. Thu khonung ka zaak dan in, ka khawte uh mi khenkhat kiang ah, ' anaute uh ka kep di nangawn leng hon phallou tel ua, hon simmoh uh salua ka hi..' chi peuh in honna gensia a, nuam ka sa hetkei.
Huchia nuamtak a ka omlai un, ka omna lui a amounu un, a inn ua om di'n hon zawn nawn hi. Kou tanaute mahmah uh ahihman in, ka nial theikei uh. Ka nu' kiang ah kap huphup kawm in, ka omnuamlouhdan gengen mahleng, zawnna ziak in deihteelna khat lel leng ka neithei kei uh. Khat khat zoh in, ka omnalui lam zuan in ka zinkhe nawn hi. Inn ka tun di kal zaw ka ngaklah mahmah kei a, utlou pipi in mailam ka nawt zel hi. Inn ka tun in, gari ka khamsim ziak in ka gim mahmah mai a, ka nu ka ngai vungvung maimah hi. Ka nu' kiang a sawt omman ngeilou ka hihdan khawng ka ngaihtuah chiang in, kidek ahaksa mahmah mai a, makaihtu omlou ka mittui ahonhon in hong luangkhe zungzung zel hi. Hon hehnemtu ding lah omlou, kei kia in ka hunluite ngaihtuahna in ka lupna tung ah zansawt huivabang ka mau zeel a, achang in mimvabang ka thuum zel hi.
Haksatak a kum khat sung ka om nung in, ka unu alianpen in Bachelor of Arts ( BA) hon zoukhia a, Kolkata lam a om ka papi' tate khat in, sep theihtheih sem di'n a sam ngal hi. A flight ticket di khawng a laksak a, amah ( ka papi' tanu) leng Lamka lam ah hongpai hi. Ka papi' tanu ahihleh, pasal neisa ahi. Kou inkuan bel, ka pute' huangsung a teeng ka hihman un, ka papite'n leng hon theisiam mahmah uhi ( apawtham lel adiam a). Pathianni khat, ka papite toh ann ka nekhawm ua, ka pa'n...ka unu toh kisai hon genkhak tak in,ka papi'n heh in hon hehsan mawk hi. Ka nu leh pa'n leng nuamsalou in, ka unu' paina di pen a pai di'n thupukna a la ua, athupukna uh leng, mi inn a ka va omnate' kiang ah ahilh ngal uhi.
Huailam pai di ka ngaihtuah chiang in, ka theihngeilouh gam ahih zawkmah toh ka lin mahmah hi. Ticket lah laaksa ahihchiang in, alou theilou ahizel. Thazoi ngoingoi kawm in, Kolkata lam zuan in ka leng ua, ka unu' laisiamna pen kei' a hizaw maileh, chih khawng ka ngaihtuah dundun hi. Ka papi' ta ngoigngoih ahihziak in, ka omnasate' sang a nuam zawdeuh di'n ka ngaihtuah hi. Kha bangzah hiam ka om nung in, ka omnasate toh akilamdanna a omkei. Ka papi' tanunu leng, ' complain box' a chihte uh ana hi veve hi. Ka paidek tuung ua zaw, siam daidai lua hiven, hun asawt leh a huchi hetkei mawk. Mi khenkhat in, ' lal ngeilou lal ana ' a chihte uh toh kikhe law di'n ka gingta kei.
Kum 2 ka om sung in, ka omnate kituaktak a a om hun uh ka thei vaang mahmah. Ka papi' tanunu leh apasal leng akituak kei ua, a kiseel den uhi. Apasal pen naupang zaw ahihman in, a naubawl mahmah mai a, apasal ahehpihhuai mahmah. Nupa kituaklou kiang a om zaw, ling lak a om toh a kikhe lawkei. Anu un lah, pai di'n hon sawl den a, kei thu a lah paithei mawklou ka hihman in, haksatna tuamtuam ka maituah mai angai hi. Vaigam ahihman in, lawm neih chih a omthei kei ( mi' inn a om kihi zomah). Pawtkhiatna di a vaang mahmah mai a, innsung ah ka kikhum bichilh maimah hi. Aung San Suu Kyi tekhawng in, 'house arrest' atuah zel khawng uh leng thupizaw tuankei leh kilawm ka sa hial. Innsung ah akum a sim I kikhum hial chiang in zaw, kingaihsiatna di leng atam a, ka kining thei mahmah.
Ka inn uah, ka behte uh unau 2 hong lengla zel ua, hon hehpihthei mahmah uhi. Amau toh kum khat vaal ka kimuh zelzel nung un, ka kineel panpan ta ua, ka lungkham leng adan omdeuh hi'n ka thei. Alawmte uh, Zoute numei khat in leng ka tanchin ana zakha ahi ngei dia, ka nute toh ka kihou zel na di chi'n, phone khat hon 'present' hi. Mi'n deihsak a hon piak chi'n, ka sang a kipahthu leng ka gen ngal bok hi. A simcard di neilou ka hihman in, ka omnanu kiang a ka nget leh, hon penuamkei. Ke'n leng, apasal' kiang ah ka ngen a, hon ngaihtuahsak hi. Huai tungtawn in ka nu toh ka kithuzak thei zel ua, ka lung anuam ngei mai. Himahleh, kum khat zoh in ka phone ah, 'incoming call' hong lut theikei a, sawtpi huchi'n ka tawi nilouh hi. Ka omna te'n lah hon bawlsak utkei ua, ka behte mah va pansan in, ka phone ka bawlhoih thei nawn hi.
Ka simcard di khawng, ka omna pa'n hon ngaihtuahsak lam, ka omna nu'n ( ka va omna pa' nu ) hon thei ahi ngei dia, hon muangmoh zeih hi. Ka papi' tanunu' pasal hial zaw, kei tuhkhiat zoh vual di'n leng ka koih ngeikei himhim a, huchidan lam leng ka ngaihtuah ngeikei himhim. Kum 18 nangawn phanailou ka hihdan leng ka kihaih kei. Akiang uah thil omdan hoihtak in ka gen a, ' na buai ziak ua hon panpih dia hong pai inga, hichi khawng a kingoh chihtel zaw, thuaksiam haksa ka sa..' chih'n, zohna ka bawl lel hi. Ka hihkhelhna omlou pi'n leng mohsak in ka om mun mahmah mai. Himahleh, anung ka zuihpa Jesu in kei' sanga nasa zaw ana thuaksa ahihdan ka ngaihtuah chiang in ka pawsiam zel mai hi.
December kha in, Lamka a om a pa uh damlou chi'n hon hilh uhi. Ka omna pa'n leng inlam ah paikhiat asawm ngal a, himahleh a zi ( ka papi' tanu) a utkei. Apasal in leng, heh kawm in Lamka lam azuan vengveng hi. Ama' paiklhiat nung zaw, kuamah ka kihou ngeikei phial uh. Apasal in Hotel a sem aa, sum hunkhop loh zel ahihman in, hon paisan nung in sum muhna ginalua nei omlouh man in, haksa ka sa mahmah uhi. Kei' omman leng hon ba tou charchar ua, hon piak zohlouh ziak un, paikhe di peuh in hon sawl zel uhi. Kei lah ka belh di midang omtuanlou ahihman in, haksa sa pipi in ka omtou teitei hi.
Nidang a ka thiltuahsate ka ngaihtuah kik chiang in; kipahna sang in lunggimna in hon buuk zou zawsek hi. Huchia ka om laitak in, nidang a ka omna nu'n hon phone a, midang' inn a omna di om ahihdan hon hilh hi. Huai a ka omna di nu'n, ka lampaina di bangkim hon ngaihtuahsak in, tu'n ka nu leh pa' tuallenna State – Manipur ka tungthei hamham a, ka lung amuang mahmah. Huaikia phet hilou, ka haksatna ka genkhiatna di lawmhoih mahmah leng piak a ka om man in, ka kipak sawnsawn hi. Tua ka omna dek te ahihleh, Pathhian lau mahmah mi ahi ua, ka omnasate' sanga anopzawk ngei leng ka gingta. Tu'n leng Lamka lam I paitheih kei ding leh, huaimun ah giah didan lampi ngaihtuah ni aw.." chi'n hon gen hi.
Hon thugen sung in, ka mittui litre bangzah ana takkhe man diam, chih suizohvual di ahikei. Aman leng achang in genhak asa mahmah mai a, aban genzom theilou a akhawl hun leng atam mahmah. Huaiziak in, " Tulihal Airport Ah Luankhi Gialbang Kia E.." chihlouh ngal, ka lungsim sung uah ngaihtuahna dang a omkei. Veven ka hehpih mahmah mai a, a hinkhua bangkim ka theihnung in, a lawmhoih hiden gige ding in ka hanchiam hi.

Laigelhtu' Lungsung Pan:
Hiai tangthu apan in, ei' sanga genthei zaw leh haksa zaw ana tuak mi tampi mahmah om ahi chih thei thakthak ni. Thudik pansanpi leh zuihpi pen a nei a gelh ahi.
1809 – Ka Kipak - 2015