Mihing khat a piang, lungsim buching nei a din chu mahni Innlum kan a nuam a om kei hi. Mahni Innlum kia le hilou I pianna khua mah ah om bang nak lungmuan huai lua hi’n maw. Innkuan kimtak a zing leh nitak ankuang I umkhawm mahmah le a nuam diak. Zing thoh baih ngai, duty di, late di , Gari lap lou, breakfast ne man lou, lunch huan ngai, dinner huan ngai, etc. chih om se lou, lungsim nuam himai. “Innlam na hong pai chiang in le na pawt gige a, a hoih kei.” Hon chih chiang bang un, “Inn ah om dia hong pai ka hih louh pi, pawt dia hong pai kei voi,” chih hun bang le a om kha sek hi. Zogam kava melh cheuh-1, sawt sim ta in ka hon gelh ta a, tu’n ka hon sunzom thei pan hi. Ahia, kei mimal tak in nidang Lamka ka pai sang mah in tutung ka pai chu ka bildoh deuh a, thil bang chi pai hiam chih ka theih ut na ngen in ka dim hi. “Koi mun ah bang chi, huai ah bang om, huai te bang chi..” chih khawng ka theih sawm kha nak khem hi.

Laa phuak siam te hiam, Laigelh siam te khawng in a gen sek ua, “Taikhua val e, bu-al khuang e, Sing chih Va chih in zaila hon awi e…” chih bang dan deuh in. “Muikhua hong zing e, lengthe hong khuang chiang selung zuan thelbang thou sak e” achi ua. Hiai in a gen nop tak chu bangdang hilou in zingkar chiang in ak te a hong khuang ua, vasa te hong ham ua, nitaklam chiang in The te hong khuang uh chihna ahi maimah hi. Himahleh kei na theih dan in zingkar hiam nitaklam hiam in Vasa ham di leh nitaklam chiang a The ham/khuang di kaza kei hi. Ka nuapang laai in zaw kana za sek. Khatvei Kolkata ah ka omlai in Innlam te khat toh ka kimu kha ua aman hichi’n a gen hi, “Kare ! Zogam I chih sang mah ua Vaigam ah vasa tam zaw ei vele maw…” hon chih leh dik kasa lua ngut hi. Kolkata ah ka omlai in ka Hostel kiang uah Park a om a huai ah singkung te ah Zulei a tam mahmah hi, huai apat ahi Zulei ka mit mahmah a ka muh khak pat, Singtang lam hoh ngei lou chu ka hi sam kei.

Biak Inn a tam mahmah a, ka pawt na mun khawng ah Biak Inn ka muh chiang in, “Hiai kua te Biak Inn a?” chih ka kan kha veu hi. Lamka chu changkang sot mahmah ta, New Lamka ngial bang chu kava fang suak zou kei hi. “Lamka te ana Hausa thei lua uh ei dan vele maw” kava chi thei lel hi. Koi veng hiam, koi lam hiam ah pai le lah Inn bawl muh di om den mai. Lawm te kiang ah, “Kare! Maizen, mi hausa thei na mahmah uh e, koikoi ah sum a lak uh a oi?” chih khawng in ka dong kha sek mawk hi. Mi hauhsak na en i va sutsut a bangmah I phattuam pih kei.

Innlam pai sunsun chi’in nikhat chu lawm te toh Ngakik toh Mata Dam pha ding in ka tai pawt tei uhi. Bungmual tawn tou in, Pearsonmun ah ka tai tou ua, Mission Compound lam ka zuan tou ua, gintak sang in lampi a hoih vanglak hi. Huai ni ka damsung a dia Mission Compound ka thumvei muh na ahi. Ka muh tawp na chu, Lamka College Field apat Mission Compound Khua kang khu loiloi ahi. Ngakik zot na lampi a hoih mahmah chih di hi, a bawl zoh phet uh va tawn kha kei zaw diam ah. Ngakik ka tung petmah ta ua, a lut na ding lampi nawl ah Signboard lian lou chik in “Welcome To Ngaloi” chih ana kitak laizang a, ka muh phet in, “Ngakik na chihchih uh le Ngaloi ei dan vele maw” ka chi lel tak hi. Hiai zaw kei buaipih le ngai kei, CCPur chih bang le Lamka I chih sawm teitei uh le ka ning gawp ta. Aikaw haan hon. Ngaloi, eh ! Ngakik chu a nuam vanglak kasa hi. Kingfisher Beer bang le AVAILABLE !

Amun a vot dikdek a, nungak te toh dating pai na ding in ka enlah ngoihngoih. Tui chu ana tam vak kei a, siang khol lou in ana kai sam hi. Pilvang tak a pai a ngai, na pai nang na et hoih kei leh glass neng na sik kha ngeingei sin ahi. A kiim a kiang ah zu bottle, beer bottle kek kipaih thang zengzung mai. A zotna lamkhang deuh, singkung ah “Pliz do not break bottle” chih a kitak pen a kitak sang deuh ziak a kuaman mupha lou ei dia aw. Haithei lua houh I hi uhia, aihkeh mipil ki hai sak mo, mihai ki pilsak? A dawn na zaw a simtu in ki dawng mai heh aw. Eite mahmah hizel hang e maw, I om na lamlam uah sulnung nei. Lim kava kila tei ua, khatvei hoh sunsun theih gige na di chih dan le hi tuan sam kei. Nungak ki tonpih hisam ven maw.

Ngaloi, eh ! genkhial kha nak khem, Ngakik apat in Mata Dam ka zuan suk nawn uhi. Huai Teddim Road apat Tangnuam kawi touh na bul ah BSF te’n Ring road chihdan deuh a bawl na mun tak ah kava tai kawi sese hi. Lawmte’n, “Bang chi e.” hon chi ua, “Traffic rule zui ivoi,” chi’n ka dawng sese hi. Mata lampi ahih leh ana sia sot mahmah ka chi mai di. Mata Dam ka hoh nanung pen 2009 toh ka tehkak ziak ei diam ah,(Huai lai a chu hoih mahmah eiveh). Dam chu thupi sot kasa mahmah mai. A gal a Rest House a bawl bang uh le I gal etleh nop mel mahmah, hilele hun ka neih louh ziak un kava pha sese kei uhi.

Ngakuai khai bang a gensek bang un ana tam mahmah hi. Miteng chiin dan chihna le hi tuan sam lou in kou le lim kava kila nawn uhi. Ka ngaihtuah na ah hong lut chu bang dang hilou in, hiai Dam a hong kibawl tung lai (1983-84 apat kibawl 2010 a kizou hamham) in Teddim Road kiang tawn in Tuilawng (water supply nang chu ahi ngei dia) a hon phum sam uhi. Hiai tuilawng te ah tui hong kikhah chu a hi ngei dia, khatvei Dorcas Veng paitouh na bul lak ah hiai tuilawng te a hon puaktam maimah hi. Fountain a chih dan deuh te un sang tak mai in tui a hong ki khoh tou kana mu kha chitchiat se hi. Nalh zozen eive!! Bang I gen ta dia? Ka kuan lam ua lampi sia teng mah tawnsuk a kik nawn mai di zaw gari a hehpih huai tel mai. Koi lampi ka tawn tuan di ua oi?

Lampi sia teng leh leivui khu a mit teng ngiat kawmkawm in SAULIIM chu ka tung khongkhong ta uhi. Ka lut un a sung ah, “Cappucino, café late, espresso” chih toh a man di zah kigelh kamuh chiat uh ka gingta tlats.! Mahni duh chiat ka order zoh un ka lawm te khat in huai Cappucinno te a hon ban kan leh khat le om lou ana himai mah!! Ken kana ngaihtuah na ah chu hiai te khawng om din le kana gingta kei himhim mawk hi. Bangziak in? A tangpi a gen in hiai te kha Machine a kibawl ngen in ka thei hi. Huaizaw kei va gen sau le ngai kei. Ahia, nek bawl chu a siam uh kasa mahmah mai, roasted pork houh lim kasa vial a ka order beh zozen hi, spring roll toh Chowmein (noodle???) chu ka lamet a bang kei a, a lim di dan tuk in lim kasa kei mawk hi. Fuh kasak penpen chu bang dang hilou in Chilli Sauce ahi top mai. Ka neklai un lawm te kiang ah ka gen a leh, “Nang sepna Hotel a te toh na tehkak mah tak in na lung a tung zou mah di hia..” hon chih ua leh, “Ahi lua ngut maw” kachi lel hi. Ahia over all in chu lim kasa veve. Hilele (ka hon chi teitei lai mai di aw..) Sauliim ka va phak masak pen in Mizo Hla ana khah ziahziah mai ua, ka om a rem kei top. Mizo Hla ngai thei lou chu ka hi het kei, Paite Laa te mah ngaisang in I Restaurant hoih neih sunsun te uah khah ziahziah thei gige le ka chi ngoihngoih tel. A mun a sem tute ngaihnuam/ ngaih ut hizaw kei hen la, I Customer/ Guest te lunglut na didan hiam, nop a sak theih na didan un a environment di bawl thei le houh tua sang mah in a hoih zawk ka lamen tinten. NO OFFENCE…!!!

Hun a pai hat kasa petmah mai hi. Ka theih louh kar in ka pai hun di a hong nai deuhdeuh mai a, khiaklah di a hong tam semsem a, na poimoh hih khak louh lah tam deuhdeuh mai. Phak ut na lah tam, hun lah om non lou hita. Ka pai di ni zing in ka sungte un New Lamka Hanmual ah suangdoh hon na ah hon chial ua kava pha teitei hi. New Lamka Hanmual ka muh in ka hi heihoi zozen hi. Hanmual lei bawl lai a socialwork dia ka kuan sek lai a New Lamka, YPA nungak te singpi hawm sa ka dawn sek lai bang ka phawk suah a lung bang a hong leng dek phial. A hanmual ngial houh ka muh leh han ka hoh sek lai a, New Lamka miluun DOSTO leh SUMPANDI te chiamnuih bawl khawng ka nuihpih ek-ek lai bang ka lungsim ah a hong kilang dundun mai hi.
A hia, I theih chiat sa mah bang un, I Lanva Lui uh ana keu mahmah veh. Khang lam ka daksuk a tui luang muh di a om kei, saklam ka dak nawn a ka muh a kibang thouthou. Zo siktui luang ging selsel te zak di om nawn lou. Lungsim ngaihtuah na a paisau khop mai. Nidang in zaw Lanva Lui a hong khang/lian a, a kiim leh kiang teng a gam om te a ban lak sek hi. Tu’n en dih, a kiim leh kiang te a gam om te’n Lanva Lui a la ta mai uh ( tui kang hiven). Hichi bang di a hih le zaw kum sawt lou nung in Lanva lui chih di a om zou non kei di. I tu leh tate un ana thei kha sam di ua, “Ka Pa te hun lai a hiai mun ah Lui (Lanva lui) ana om ngei eive.” A chi maimah di uam maw?

Naupang lai in Lanva lui pen hun awl zatna in ana kizang tangpi sek hi. Gen ta maimai le Lanva lui ana siatpih bang le hun khop ki om kha maithei eive. I Nu leh Pa te’n hoh di a hon phal louh na uh ahih leh bangdang ziak hilou in, tui I va kiak di a lau ua, banah huai lai a tuailai te’n bangbang hiam hihna di’n ana zang sek uh chi leng ka gen dik mai diam maw. A hia, vuah a hong chiin a, Tuktui a hong luang a, oi..! A nuam tel Lanva lui ah lawm te toh Skul kai tawp chiang hiam, kiginni, phathianni Sunday skul kai tawp chiang a kisil sek lai hun te. New Lamka toh NKT kikar a Lanva lei sak deuh bang chu mi kisil tamna pen a hi tangpi in ka thei. A kiang ah bang sang sim khat (Lanva lui tui divert na) om hiven, huai tung apat I ki dive suk le bang chu nuam himai. (Huai hun lai a ki dive theih na di khop a tui tam eive.). Numei, Pasal chih om se lou Adam suit ngat himai. Kisil zoh chiang a, horse blade khat tawi in Aipi thau/Aithau di gua va lak bang le nuam khemkhem kasa e.

Suun tanglai tak a kisil a nop na khat ahih leh piaunel khawng, buan nawi khawng kinuh in huai zoh tuisung ah va ki dive lut geih bang nuam kisa khemkhem ( a kisiang pouh na diam?). Tui sung ah veihsang, daileng chih bang nuam kisa khemkhem lai. Ek I thak guk leh bang I ek te I mai zawn tak ah hong ki laam ut sese. Huai khawng I nuih na khop pha sek aka. Lanva lui kiang a teng te’n a lui piau lak, suang lak ah tui dawn di a lakna uh khuak kuak sek hive un, huai tui te bang siang kilkel in lim in vot deuh sese hi. Lanva lui ana phattuam pih I lak uah a tam mahmah din ka gingta tlats hi. I na phattuam pih lua zozen ua tua a tui teng kang ta houh eidiam maw. Lui suang lak theih lakmoh teng I kilak huan ua, a chethei deuh te ngial in houh damdawi zang in nga I man na lai ua. Eilawi zaw I hihna lamlam uh ki uang deuh hiveh maw. Tulai khangthak te Lanva lui ah kisil kha nawn lou di uh ahi chih ka thei a poi kasa khop mai.

Pianna Zogam thu gengen di chi leng gen di a bei ngei kei di, kei sang a gensiam zaw leh gelh siam zaw hiam, experience ana hau zaw te’n hon gen in hon gelh lai le uh zan khovak in le a simtheih ding in ka gingta hi. Hiai bang khawng ngaihtuah in kei kia in ka zingkar hun, (Zogam ka nutsiat ma, Hanmual ah dakkar thum khawng) kana zangbei maimah hi. Zing ann ne zou in, inn apat a minthang - Diesel Auto ah tuang suk in New Bazar lam ka zuan ta mai chu aw, pasal le ka bang zou non kei, ka hi pelhpulh maimah hi. “Khitui luang a kikhen na hi leitung ah, lungkham na meipi zing nuai ah, khut toh hong leen ding I Toupa in, I kimuh kik ma teng in mangpha man ni, a tawn tung guun gal khat ah, Van khopi tual ah leng a tung masa kingak ni, hinna guun luan na, singgah khum kiloh na…aw, tua mun ah….” chih laa ka lungsim in kasa thei liailiai hi. Mangpha aw Zogam, chi’in ka heina Vairampur chu ka zuan nawn ta hi.

Related Article:
Zogam kava melh cheuh - I